Học tập theo cảm xúc – xã hội (Social and emotional learning – SEL) là quá trình mà trẻ em và người lớn tiếp thu và áp dụng có hiệu quả kiến thức, thái độ và kỹ năng cần thiết để hiểu và quản lý cảm xúc, đặt ra và đạt được các mục tiêu tích cực, cảm thấy và thể hiện sự đồng cảm cho người khác, mối quan hệ và đưa ra các quyết định có trách nhiệm.
Theo một báo cáo của Hội đồng Khoa học Quốc gia về Phát triển Trẻ em của Hoa Kỳ, “Trong quá trình trẻ nhỏ phát triển, những trải nghiệm cảm xúc ban đầu của trẻ sẽ lưu giữ trong não bộ của chúng”, vì vậy cha mẹ cần phải quan tâm rất nhiều đến nhu cầu tình cảm của trẻ. Nếu cha mẹ quan tâm đến ý kiến của trẻ, cho phép trẻ bắt đầu các hoạt động và linh hoạt trong việc trả lời các ý tưởng, cha mẹ sẽ làm cho trẻ có cảm giác rằng chúng có năng lực và được tôn trọng, đồng thời khuyến khích ham muốn học tập của trẻ.
TS. Nguyễn Trọng Tiến – chuyên gia KNS học viện DolphinKids cho biết: “Trong nhiều năm công tác và nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục sớm, tôi thấy rằng những cảm xúc ban đầu của trẻ cũng như việc khơi dậy những nhận thức trong lĩnh vực tình cảm, bắt đầu từ tình yêu của trẻ với cha mẹ là nền tảng của tất cả các lĩnh vực phát triển khác. Tương tự, nếu con cái chúng ta đi học trong một môi trường giàu cảm xúc, chúng sẽ có được tình yêu học tập cần thiết cho sự thành công trong mọi lĩnh vực”.
Ở Việt Nam, nhiều cha mẹ chưa thực sự hiểu và quan tâm đến Phương pháp học tập theo hướng cảm xúc – xã hội, thậm chí ở phần lớn các trường học, học sinh chỉ tập trung học kiến thức định sẵn, cứng nhắc và khô khan. Việc giảng dạy tích hợp với đọc sách, toán học, lịch sử và các môn học chính khác chưa được quan tâm, điển hình là việc nhiều học sinh không quan tâm các môn học như: Sử, Địa…
Việc tạo ra môi trường học tập thân thiện, có sự tham gia và chăm sóc của các phụ huynh sẽ hình thành mối quan hệ đối tác giữa gia đình và nhà trường, học sinh và thành viên cộng đồng, làm nổi bật sự tin tưởng và hợp tác.
Cung cấp cho trẻ mẫu giáo cách biểu đạt mong muốn bằng các hành vi thích hợp thông qua các hoạt động vui chơi giúp trẻ nhớ và tuân theo các chuẩn mực của lớp học và hành xử theo những cách hữu ích cho việc học tập. Chơi là một phần của môi trường học tập. Nó đảm bảo rằng môi trường học tập gắn liền với sự phát triển về mặt xã hội và tình cảm của trẻ cũng như sự phát triển về nhận thức của chúng. Theo TS. Tiến: “Việc tạo các hoạt động vui nhộn và các hoạt động có ý nghĩa như bài hát, trò chơi có thể giảm thiểu cho trẻ các vấn đề hoặc căng thẳng”. Việc đưa cảm xúc xã hội (SEL) vào giảng dạy ở trường mầm non của Mỹ đã cho thấy sự cải thiện về năng lực tình cảm và xã hội của trẻ em – đây là những đóng góp chủ yếu cho sự sẵn sàng của nhà trẻ. Nhưng thực hiện chương trình giảng dạy không phải là cách duy nhất mà giáo viên mầm non và cha mẹ có thể hỗ trợ cảm xúc xã hội của trẻ. Mỗi cha mẹ đều có cách tương tác với con của mình riêng và có cơ hội dạy trẻ cảm xúc xã hội bằng nhiều cách khác nhau.
Dưới đây là một số cách mà người lớn có thể hỗ trợ sự hiểu biết của trẻ về cảm xúc xã hội:
1. Đưa ra hướng dẫn rõ ràng
Bạn có thể dạy trẻ trình diễn kỹ năng cảm xúc thông qua các lời nhắc và hoạt động nhất định. Ví dụ, bạn có thể cho trẻ xem các thẻ hình ảnh biểu cảm cảm xúc của trẻ em và dạy cho trẻ biết tên của những cảm xúc như: như hạnh phúc, lo lắng… hoặc bài học có thể đơn giản như nói, “Khi tôi làm mặt cười, nó có nghĩa là tôi cảm thấy vui vẻ”. Hoặc bạn có thể hiển thị hình ảnh cho trẻ thấy những biểu hiện khuôn mặt khác nhau và yêu cầu học sinh chỉ vào hình ảnh đại diện cho cảm giác của chúng ngày hôm đó.
2. Tạo ra tình huống
Giáo viên và phụ huynh có thể hỗ trợ các kỹ năng xã hội và cảm xúc của trẻ thông qua tình huống. Các tình huống mô tả cần dựa trên những gì mà trẻ đã biết, chẳng hạn như tên của cảm xúc cơ bản, để chúng có thể học những kỹ năng mới, như cách chia sẻ khi thấy bạn bè buồn. Bạn có thể hướng dẫn một đứa trẻ để ý đến những cảm giác của một người bạn của con đưa ra các giải pháp. Ví dụ, “Bạn Na đang khóc. Bạn ấy có vẻ buồn vì không ai mời bạn chơi. Bố mẹ tin rằng bạn ấy sẽ cảm thấy tốt hơn nếu con sẵn sàng chia sẻ đồ chơi của mình với bạn ấy”.
Bạn cũng có thể đọc một quyển sách và nhắc nhở trẻ suy nghĩ về những lần chúng cảm thấy giống với nhân vật chính.
3. Thiết lập quy tắc
Bạn hãy lập các quy tắc về diễn tả cảm xúc trong lớp học hoặc ở nhà cho trẻ, bao gồm việc cung cấp các quy tắc cụ thể – không đánh, tranh đồ chơi của bạn,… Trẻ em học hỏi rất nhiều thông qua việc quan sát và bắt chước người khác, đặc biệt là cha mẹ và thầy cô. Như vậy, người lớn có thể thúc đẩy cảm xúc của trẻ bằng cách tận tâm làm mẫu theo cách mà cảm xúc được thể hiện và điều chỉnh trong các tình huống xã hội. Điều này có thể là thông qua các hoạt động đóng vai diễn tả phức tạp hoặc chỉ bằng cách diễn đạt cảm xúc và kể cho trẻ cảm giác của bạn và những gì bạn sẽ làm về cảm xúc của bạn.
4. Khuyến khích thể hiện cảm xúc
Khuyến khích trẻ thể hiện cảm xúc của mình trái ngược với việc bác bỏ chúng. Ví dụ, điều này có nghĩa là hỏi, “Có chuyện gì vậy?” Thay vì nói, “Đừng khóc nữa”. Các giáo viên và bố mẹ có thể khuyến khích các biểu hiện tình cảm của trẻ bằng cách trả lời một cách có chủ ý cho chúng. Chỉ khi một người lớn hiểu được tại sao một đứa trẻ buồn thì người lớn có thể giúp trẻ đối phó với cảm xúc của mình và điều gì đã gây ra cho họ. Việc cha mẹ giảm thiểu, trừng phạt hoặc loại bỏ cảm xúc của đứa trẻ sẽ làm cho trẻ không có cơ hội để học cách phản ứng một cách có chủ ý với những cảm xúc đó.
5. Hướng dẫn trẻ em về sự phản chiếu
Điều quan trọng là chúng ta cần giúp trẻ hiểu và kết hợp những giá trị sống xã hội và tình cảm. Đây là chìa khóa cho sự phát triển của trẻ về những đặc điểm như lòng vị tha và sự đồng cảm sau này trong cuộc đời. Bạn có thể chỉ ra những khoảnh khắc mà những điều này xảy ra để giúp con bạn hiểu chúng. Ví dụ, bạn có thể nói, “Cha mẹ thích cách con nhận thấy bạn Na đã buồn và ôm bạn ấy để an ủi”.
Lớp học của trẻ nhỏ là nơi bận rộn, tràn đầy cảm xúc. Trẻ em đang quan sát và hấp thụ các bài học về cảm xúc trong suốt cả ngày, ngay cả khi những bài học đó là không chủ ý. Trẻ em đang học các năng lực xã hội và cảm xúc thông qua hầu như tất cả các giao tiếp thường xuyên của các em với giáo viên và bạn cùng lớp. Những bài học tiếp tục trên sân chơi và ở nhà, nơi mà cha mẹ có thể tiếp tục dạy các năng lực xã hội và cảm xúc cho trẻ nhỏ của mình – và trong quá trình chuẩn bị hành trang tương lai cho trẻ và hơn thế nữa.
(Nguồn: ismartkids)
